Koeien grazen in de boomgaard
Agroforestry of boslandbouw is een vorm van landbouw waarbij landbouwgewassen en houtachtige gewassen op eenzelfde perceel geteeld worden. Deze landbouwvorm past helemaal binnen de visie op zijn bedrijf: 'agroforestry is voor mij niets nieuws want al in 1994 plantte ik mijn eerste hoogstamfruitboomgaard aan waar mijn Limousin koeien grazen, van oudsher een veel toegepast landbouwsysteem hier in de streek.'
In 2013 vroeg Jos investeringssteun aan voor agroforestry voor de aanplant van twintig tamme kastanjes (Castanea sativa) en veertig walnoten op één van zijn graasweides. Bij beide soorten is gekozen voor geënte, veredelde variëteiten omdat vruchtproductie de belangrijkste doelstelling is. Om het risico te spreiden (productie, eventuele ziektes) en voor de bestuiving, plantte hij drie verschillende variëteiten van notelaars. 'Enting op de onderstam van een zwarte notelaar (Juglans nigra) zorgt voor een kortere levensduur van de bomen dus daar heb ik van afgezien.'
Omdat er Limousin runderen grazen onder de bomen was een boombescherming nodig. 'De mate waarin het vee de bomen zal beschadigen hangt sterk af van de grootte van het perceel en het aantal dieren per hectare. Hoe kleiner het perceel en hoe meer dieren, hoe meer stress ze gaan ervaren, die ze uitwerken op de bomen. Ook de plaatsen waar ze drinken en verzamelen zijn gevoeliger', zegt Jos.
'Al in 1994 plantte ik mijn eerste hoogstamfruitboomgaard aan waar mijn Limousin koeien grazen.'
Droge zomers, natte periodes
In de eerste lente na de aanplant kwamen de notelaars tot leven. Er volgde een vrij lange periode van erg droog weer. Het leek erop of alle notelaars afgestorven waren, waarna Jos de bomen één voor één bevloeide. Een onbegonnen werk bleek al vlug. Maar na enkele flinke regenbuien kwamen de bomen daarna als het ware terug tot leven.
'Notelaars kunnen tijdens het uitlopen blijkbaar volledig stilvallen en daarna, wanneer gunstige omstandigheden aanbreken verder uitlopen', zegt Jos. 'Ook de kastanjes hadden een moeilijk eerste jaar achter de rug, maar er was nagenoeg geen uitval. Het duurt dus wel even voor de bomen zich aanpassen aan hun nieuwe standplaats en goed gaan groeien.'
Jos is overtuigd van zijn keuze voor kastanjes: 'Kastanjebomen zijn van nature echte bosbomen. De reden voor mijn keuze was vooral de productie van vruchten en ik zal de bomen dan ook snoeien voor dit doel. Ik denk eraan om kastanjes aan te wenden als vervanger voor koolhydraten en er eventueel bloem van te maken. Kastanjes zijn erg rijk aan vitamine C en de koolhydraten zouden veel gezonder zijn dan die van granen.'
In 2018 werd het perceel verder aangevuld met een tweede aanplant van kastanjes en walnoten. Klimatologisch mogen we ervan uit gaan dat we naar meer extreme weersomstandigheden gaan. De grond is goed vochthoudend wat een enorm voordeel is voor droge zomers. Om extreem natte periodes te overbruggen zal de oude begreppeling van het perceel hersteld worden. Dit zijn zacht glooiende greppels zodat de dieren de greppels niet dicht trappen en machinale werken mogelijk blijven.
Gras omzetten in vlees
Actueel is ook Jos zijn systeem van werken met kringlopen, dat nu circulaire economie heet.
Zijn dieren grazen op natuurgrasland of onder bomen. Dat verkleint hun ecologische voetafdruk; ze eten namelijk gras dat anders nutteloos is. Anderzijds delen ze de begraasde oppervlakte met bomen voor de productie van vruchten en hout. En er is meer, het hooi dat de dieren in de winter eten is eveneens gewonnen in natuurgebied. De mineralen die via de dieren in de mest terecht komen, worden gebruikt op akkers waar mensenvoeding wordt geproduceerd. Je kan dus stellen dat zijn dieren de tamme vervangers zijn van de wilde grote grazers die van nature in onze streken voorkwamen. 'Natuurlijk worden met dit systeem kleine hoeveelheden vlees geproduceerd. Het is een kwestie van minder maar beter.'
'Natuurlijk worden met dit systeem kleine hoeveelheden vlees geproduceerd. Het is een kwestie van minder maar beter.'
