Bij onze aankomst in Kitongo, een klein dorp aan het Victoriameer, in het westen van Tanzania, wacht Daniel Sije Ojala ons op. Daniel is verantwoordelijk voor de dagelijkse werking van Mainsprings. Dat is “een holistisch project rond empowerment en armoedebestrijding, dat ook werkt aan natuurherstel en agro-ecologie,” aldus Daniel.
Van woestijnlandschap naar weelderig voedselbos
Mainsprings ligt op een stuk land van 80 ha dat integraal deel uitmaakt van het dorp Kitongo. Achttien jaar geleden startte Chris Gates met een home voor jonge meisjes uit kwetsbare thuissituaties. Nadat hij zelf jarenlang als vrijwilliger actief was in zogenaamde boyshomes in het nabije Mwanza, zag hij dat er voor kwetsbare meisjes geen veilige plek was. Tegenwoordig wonen er 48 meisjes. Mainsprings bouwde later nog een lagere school, een middelbare school en sinds kort ook een gezondheidscentrum. Er werken in totaal 80 mensen, de meesten uit de buurt van Kitongo, en 400 kinderen en jongeren lopen er school.
Op de campus zelf werd twaalf jaar geleden gestart met het uittekenen van een permacultuurproject, waarbij men vertrok van de oorspronkelijke natuurlijke begroeiing (savanne). Zo werd het woestijnlandschap omgevormd tot een weelderig agro-forestry voedsel(bos)systeem dat als doel heeft om de lokale bevolking op de campus te voeden.
Zelf opgegroeid in de buurt van Kitongo, kreeg Daniel via de steun van een leraar die in hem geloofde, de kans om verder te studeren. “Ik wil andere kansarme jongeren uit Kitongo dezelfde kansen bieden,” vertelt hij. “Mainsprings staat voor hoop. Hoop voor jonge mensen om een vervullend leven uit te bouwen, hoop voor kansarme gezinnen omdat de meest kwetsbare kinderen gratis naar school kunnen in Mainsprings, hoop voor de lokale bevolking die met hun eigen ogen kunnen zien hoe je zelf verwoeste ecosystemen kan herstellen.”
Wat Daniel drijft om zich bijna dag en nacht in te zetten is zijn ambitie om de lokale bevolking perspectief te bieden op een beter leven.
"Mainsprings staat voor hoop. Hoop voor de lokale bevolking die met hun eigen ogen kunnen zien hoe je verwoeste ecosystemen kan herstellen." - Daniel Sije Ojala (Mainsprings)
Daniel is ontzettend trots dat Mainsprings erin is geslaagd om gedegradeerd land te herstellen. Honderden vogels en dieren vinden er weer hun plek én het voedselsysteem creëert een overvloed aan mango’s, bananen, dadels, papaya’s en verschillende groenten. “Er is natuurlijk nog veel ruimte voor verbetering,” geeft hij ook toe. “Het is een permanente zoektocht naar het engageren van mensen, het creëren van eigenaarschap, zoeken naar verbinding en vertrouwen…” Maar daar zet hij met veel overtuiging zijn schouders onder.
verandering dankzij geloof en educatie
Bij de start van de permacultuur design cursus maakten we kennis met Lazaro Paruason. Een enthousiaste verteller die gepassioneerd is door permacultuur en vol vuur vertelt over de realisaties op Mainsprings. “Voor mij betekent permacultuur dat je voedsel produceert en tegelijkertijd aan natuurherstel doet,” legt hij uit. “Het betekent ook dat je steeds op oplossingen focust, wat de beginsituatie ook is.”
Zijn ambitie is om in alle scholen in het district te starten met cursussen permacultuur. “Training en educatie is de eerste ‘tool’ in het empoweren van lokale gemeenschappen. En van daaruit creëer je betrokkenheid en samenwerking,” licht hij toe.
De grootste uitdaging is volgens Lazaro niet het realiseren van boerderijen of projecten rond permacultuur, maar wel de mentale verandering bij de mensen. Gedragsverandering gaat zeer traag. Ook in Afrika krijgen studenten les in ‘conventionele’ landbouwtechnieken die gebruik maken van kunstmeststoffen en pesticiden.
"Permacultuur betekent focussen op oplossingen, wat de beginsituatie ook is." - Lazaro Paruason (Mainsprings)
Dit werk geeft veel voldoening. Lazaro vertelt met veel passie over de families in de nabije dorpen die erin slagen om na 2 jaar zelf in te staan voor de productie van gezonde voeding voor hun gezin, terwijl ze bij aanvang van het programma onvoldoende te eten hadden.
Het succes van hun aanpak is te danken aan het feit dat Mainsprings zichtbaar maakt dat een dor en onvruchtbaar woestijnlandschap kan omgevormd worden tot een vruchtbaar landschap met gezond en heerlijk voedsel. Door het te kunnen zien, geloven steeds meer mensen dat de droom van Mainsprings mogelijk is. Dankzij dat geloof komt er verandering.
Grootste uitdaging is de menselijke kant
Via één van zijn cursisten en Chris Gates, een medecollega uit zijn middelbare schoolperiode en de oprichter van Mainsprings, werd Mark Shepard uitgenodigd op Mainsprings, inmiddels twaalf jaar geleden. Toen hij de enorme uitdaging aanschouwde om in dit onvruchtbare gebied opnieuw een rijkdom aan voedsel voort te brengen, was Mark gemotiveerd om zijn schouders onder dit project te zetten.
"Elke verandering is moeilijk," zegt Mark. "Het is dan ook cruciaal dat als organisaties beslissen om te starten met permacultuur design, ze er dan ook voluit voor gaan. Tijdens elke stap in het proces blijven vragen stellen en bijleren, en vooral niet opgeven."
De grootste uitdaging vindt Mark de menselijke kant. "Een nieuw ecosysteem ontwikkelen volgens de natuurlijke principes, dat is niet moeilijk," legt Mark uit. "Ik weet wat werkt, je kijkt gewoon hoe de natuur functioneert. Planten en bomen groeien uitbundig in de juiste omstandigheden, ecosystemen floreren en groeien jaar na jaar. De uitdaging is om mensen op te leiden, te motiveren en gemotiveerd te houden, om een lokale gemeenschap erbij te betrekken zodat iedereen er voor wil gaan. En niets is zo moeilijk als gewoontes achterlaten en nieuwe paden betreden. Er is weerstand, aarzeling, ontmoediging. Daar moet je mee om gaan in projecten zoals dit."
"Niets is zo moeilijk als gewoontes achterlaten en nieuwe paden betreden." - Mark Shepard
Juist daarom is Mark zo trots dat ze na twaalf jaar nog steeds hier zijn en dat er elk jaar verbeteringen te zien zijn.
Mark droomt van de kans om wereldwijd ecosystemen te herstellen. "50% van de ecosystemen op aarde zijn vernietigd of zwaar beschadigd," licht hij toe. "Maar we kunnen het tij keren en op 15 jaar meer vezels, medicijnen en voedsel produceren. Kijk naar de realiteit en je ziet hoe veerkrachtig de natuur is. De Oostvaardersplassen in Nederland, 's werelds grootste door de mens aangelegde natuurgebied, produceren meer vlees per ha, meer dierlijke eiwitten per ha en de bodemvruchtbaarheid neemt snel toe. We kunnen dus onbruikbare en onvruchtbare grond omvormen tot gezonde bodems, maar het zal niet werken op de manier dat docenten en profs ons momenteel vertellen..."
Nog een weg te gaan
We keren na deze uitwisseling naar huis met een vol hart maar ook een vol hoofd. Met nieuwe kennis, nieuwe ideeën en inspiratie, maar ook vragen en uitdagingen.
Mainsprings komt op ons Europeanen over als een paradijs, maar hangt wel volledig af van rijke Westerse donateurs voor hun werking. Hoewel alle medewerkers en bewoners die we spraken alleen maar vol lof spraken over Mainsprings, voelt het voor ons als Voedsel Anders medewerkers alsof er nog een weg te gaan is. Transitie naar permacultuur en naar agro-ecologie is een langzaam proces: niet alleen voor de bodem, maar ook in de hoofden van mensen. Om echte voedselsoevereiniteit en autonomie te bereiken zou de lokale bevolking misschien moeten ijveren om Mainsprings zelfbedruipend te maken. Maar hoe we hen daarbij kunnen ondersteunen, en of dat zelfs onze plaats is - dat is de vraag...
Hoe dan ook zijn we dankbaar voor de gastvrijheid die we hebben ervaren en voor de kans om uit te wisselen - niet alleen met de medewerkers van Mainsprings, maar ook met organisaties uit Bolivia en de Filippijnen. Het was een voorrecht om te kunnen zien hoe deze 80 ha grond zo'n prachtige en vruchtbare transformatie heeft doorgemaakt, dankzij de inzet van Chris, Marc, Daniel, Lazaro en talloze anderen.
Meer weten: website van Mainsprings (Engelstalig)
Van 23 juli tot 9 augustus 2025 was Voedsel Anders te gast in Mainsprings in Tanzania. Als partner van Solidagro kregen we de kans om uit te wisselen met Boliviaanse en Filipijnse organisaties die zich inzetten voor agro-ecologie.
Met portretten uit de agro-ecologische beweging toont Voedsel Anders wat mogelijk is. Je vindt alle portretten hier.
