Rusland en Oekraïne produceren 12% van de calorieën die op internationale markten worden verhandeld en zijn goed voor 30% van de export van tarwe. De Oekraïense vlag symboliseert niet toevallig blauwe lucht boven gouden graanvelden. De pandemie en de alsmaar toenemende energieprijzen zorgden al voor een stijging van graan- en voedselprijzen, maar door de oorlog in Oekraïne schieten de graanprijzen door het dak.
Nu al lijdt 1 op 10 mensen honger. In Oost-Afrika dreigt volgens Oxfam hongersnood voor 28 miljoen mensen als gevolg van aanhoudende droogte. De Verenigde Naties waarschuwden vorige week voor een “orkaan van honger”. Om een idee te geven: de tarweprijzen staan nu hoger dan tijdens de voedselcrisis in 2008. Toen braken in heel wat landen voedselrellen uit en lagen hoge broodprijzen aan de basis van de Arabische Lente.
De tarweprijzen staan nu hoger dan tijdens de voedselcrisis in 2008. Toen braken in heel wat landen voedselrellen uit en lagen hoge broodprijzen aan de basis van de Arabische Lente
In kwetsbare landen in Afrika, het Midden-Oosten en Azië, die meer dan de helft van hun tarwe importeren uit Rusland en Oekraïne, laten de hoge internationale prijzen zich nu al voelen op de lokale markten. Voor bevolkingsgroepen die tot 80% van hun inkomen besteden aan voedsel is er geen manoeuvreerruimte om zich aan stijgende prijzen aan te passen. Overheden in deze landen missen de middelen om de koopkracht van gezinnen in armoede te beschermen.
Op korte termijn moet Europa de meest kwetsbare landen helpen om de gevolgen van de stijgende graanprijzen te milderen. Dat kan door extra middelen vrij te maken om getroffen landen financieel te steunen en door het Wereldvoedselprogramma van de Verenigde Naties te versterken, waarvan de operationele kosten momenteel de pan uit swingen door de hoge voedselprijzen.
Transformeer voedselsystemen
Deze kortetermijnfocus op voedselzekerheid mag ons evenwel niet afleiden van de transitie die op middellange termijn nodig is: onze voedselsystemen moeten duurzamer. De Europese Green Deal en zijn Farm2Fork- en biodiversiteitsstrategie bieden een blauwdruk om ons voedselsysteem te transformeren.
Het is schandalig hoe de lobby van de agro-industrie, gesteund door sommige politici, de oorlog in Oekraïne aangrijpt om de Farm2Fork-strategie te ondermijnen door het ongefundeerde schrikbeeld van schaarste op te roepen. Laten we ons vooral geen rad voor de ogen draaien. Wat op het spel staat is niet het vermogen van Europa om haar bevolking te voeden, maar om een intensieve vee-industrie in stand te houden.
Wat er op het spel staat is niet het vermogen van Europa om haar bevolking te voeden, maar om een intensieve vee-industrie in stand te houden
Die industrie, kunstmatig in leven gehouden door subsidies, overleeft op de wereldmarkt en wil koste wat het kost consumenten voorzien van goedkope dierlijke producten. De voorstanders van biobrandstoffen willen dan weer munt slaan uit de energiecrisis om meer brandstoffen op basis van voedselgewassen te produceren, ten koste van voedselzekerheid. We verspillen nu al ongeveer 7% van de Europese graanproductie aan de productie van bio-ethanol en houden zo mee onze verslaving aan fossiele energie in stand.
Het opdrijven van de productiviteit om de agro-industrie te redden zonder stil te staan bij de milieukosten of vragen te stellen over het doel ervan – méér veevoeder en biobrandstoffen kweken – vergroot de problemen alleen maar.
Er is een alternatief
Duurzame, grondgebonden landbouw is in staat de wereldbevolking te voeden en zal ook toekomstige generaties toelaten zich te voeden, in tegenstelling tot het door de agro-industrie gepromote model, dat bodem, biodiversiteit en klimaat aantast. Het is dan ook cruciaal dat Europa volop de agro-ecologische transitie ondersteunt en de Farm2Fork-strategie versneld doorvoert, met inbegrip van een shift naar meer plantaardige voeding in Europa.
Met een agro-ecologische insteek versterken we territoriale en gediversifieerde voedselsystemen die beter bestand zijn tegen schokken – klimatologische, geopolitieke, economische of pandemische –, en minder afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen, kunstmest en pesticiden. Als we boeren een eerlijke prijs betalen voor hun met zorg voor de natuur gekweekte producten, krijgen we allemaal – en overal – toegang tot gezond, gediversifieerd en kwaliteitsvol voedsel.
Net zoals de huidige energiecrisis ons wijst op onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen, moet de nakende voedselcrisis ons eraan herinneren dat een grondige transformatie van onze voedselsystemen nodig is. Nu onze ambities afzwakken, betekent dat we niet voorbereid zullen zijn op een volgende crisis, en, erger nog, eraan zullen bijdragen. Gelukkig is er een alternatief. Aan Europa om er werk van te maken.
Auteur: Suzy Serneels, Broederlijk Delen, namens Coalitie tegen Honger, Voedsel Anders en Bond Beter Leefmilieu.
