- Een beter voedselsysteem begint (niet) bij jezelf
Journalist Jaap Tielbeke schreef het boek Een beter milieu begint niet bij jezelf en paste dit toe op het voedselsysteem. Wat hem opvalt is dat het veel lastiger is om het voedselsysteem te veranderen dan het energiesysteem, waarvoor we ‘enkel’ technologieën moeten vervangen en energie besparen. Het voedselsysteem aanpassen is veel complexer, met vragen zoals hoe we met onze biodiversiteit omgaan, hoe we voedsel toegankelijk kunnen maken voor iedereen en vooral hoe we ervoor zorgen dat mensen zelf nog voedsel willen produceren. De veranderingen vragen een cultuur- en systeemomslag.
Daarbij speelt geld jammer genoeg een niet te verwaarlozen rol. De klimaatactiegroep Extinction Rebellion voert in Nederland campagne tegen de rol van de multinationale Rabobank in de klimaatopwarming. Rabobank financiert en lobbyt voor de oude landbouw en dwarsboomt boeren die een alternatief model schrijven. Ook in Vlaanderen kennen we zo’n bank.
Een systeemomslag kan maar werken als ook het onderwijs (lees: de landbouw en wetenschap van de toekomst) mee transformeert. Symbolisch gezien was het dan ook mooi dat de conferentie plaatsvond in de Universiteit van Wageningen en dat studenten aan het woord kwamen. Zo debatteerde een student bodemecologie met Food Justice-activist Dee Wood, onder meer rond de vraag wat te doen met onderzoeksverzoeken van grote agro-industriële spelers zoals Danone. Dee Wood gaf toe daarvoor geen pasklaar antwoord te hebben: iemand kan vanuit verschillende engagementen (bijvoorbeeld met winst in gedachten) mee het voedselsysteem veranderen. Toch moedigde Dee de student aan om ook kennis uit te wisselen met lokale boeren.
Conclusie: een beter voedselsysteem begint niet bij jezelf, maar bij samenwerking. Onderschat echter niet je eigen impact: je aankoopgedrag bepaalt niet alleen welk systeem je steunt, maar beïnvloedt indirect producenten en andere consumenten. Om maar één voorbeeld te geven: gekweekte zalm gevoed met vismeel uit Afrikaanse zeeën, zorgt ervoor dat de lokale bevolking geen vis heeft om te eten. Om het systeem te veranderen hebben we voorbeelden nodig en een kritische massa die anders werkt.
- Agro-ecologie gaat over voedselrechtvaardigheid
Agro-ecologie is doorheen de tijd erg geëvolueerd. Vandaag is het vooral een antwoord op mondiale en milieuvraagstukken. Tijdens de conferentie kwam de intersectionele strijd aan bod voor voedselrechtvaardigheid.
De toegang tot gezond voedsel is vandaag niet gegarandeerd. Fastfoodrestaurants domineren het straatbeeld en lokale slow food is voorbehouden aan een minderheid met genoeg geld of tijd. Nochtans is gezond voedsel net als onderwijs en gezondheid een basisrecht, geen levensstijl of manier om je van anderen differentiëren. Voedsel zou een gemeengoed moeten zijn, waar we samen voor zorg dragen.
Mijn persoonlijke indruk is dat de conferentie meer activistisch is dan wat we in Vlaanderen gewoon zijn. De algemene teneur was dat bestaande structuren in vraag werden gesteld. Bij het huidige voedselsysteem blijken namelijk enkel grootschalige bedrijven te winnen. Een ander voedselsysteem impliceert dus dat het huidige marktmechanisme wordt getransformeerd.
- Agro-ecologie kan niet zonder handen, hart en hoofd.
Een ander voedselsysteem vormgeven, daar hebben we veel inspiratie en volharding voor nodig. Zowel ons hoofd dat aan de slag gaat met argumenten en feiten, als ons hart dat de juiste richting toont als onze handen die jeuken om aan de slag te gaan zijn hierbij van onmiskenbare waarde.
Met die drie elementen ging ook de conferentie aan de slag. Een hele resem aan methodieken zoals debatten, workshops, films en praktijkbezoeken deden beroep op hoofd, hart en handen.
We bewonderen de organisatie van Voedsel Anders Nederland omwille van die diversiteit in de inhoud, maar ook omwille van de diversiteit van deelnemers: een mengelmoes van studenten en gepensioneerden, boeren en stedelingen. Bruggen slaan, daar slaagde deze conferentie wonderwel in.
Deze terugblik werd geschreven door Arthur Follebout, bewegingsmedewerker bij Wervel, lid van Voedsel Anders.